Bu makalenin en son gözden geçirilme tarihi
Bu makalenin en son değiştirilme tarihi 30 Kasım 2017.
Karaciğer Hastalığına genel bakış

Karaciğer hastalığı  karaciğerde iltihaplanma veya doku hasarına neden olan ve karaciğer fonksiyonlarını etkileyen herhangi bir hastalıktır. Karaciğer karnın sağ üst tarafına yerleşik yaşamsal bir organdır. Bir futbol topu kadar büyük olup 1-1,5 kg gelmektedir. Besinlerden alınan besleyici maddeleri temel kan bileşenlerine dönüştürmek, vitaminler ve mineralleri depo etmek, kanın pıhtılaşmasını düzenlemek, proteinler ve enzimleri üretmek, hormonal dengeleri sağlamak, vücuda zararlı olacak maddeleri metabolize edip zararsız hale getirmek gibi vücudun sayısız fonksiyonunu yerine getirmektedir. Karaciğer insanın bağışıklık sisteminin enfeksiyonlarla savaşmasına yardımcı olan faktörleri ve sindirim için gerekli safrayı imal etmekte ve kandan bakterileri temizlemektedir.

Safra, safra asitleri veya tuzları ve safra pigmentleri gibi atık ürünlerden ibaret yeşilimsi-sarı bir sıvıdır. Safra karaciğer içindeki küçük safra kanalları içinden akar. Safra, bu ince kanallardan daha geniş kanalların içine akar ve sonunda ana safra kanalına gelip karaciğeri terk eder. Safranın bir bölümü doğrudan onikiparmak bağırsağına (duodenuma) akmakta, geri kalanı safra kesesi içinde depolanıp yoğunlaşmaktadır. Karaciğere bitişik yumruk büyüklüğünde bir organ olan safra kesesi yemek yedikten sonra depolanmış safranın bir bölümünü katı yağların sindirilme yeri olan ince bağırsak içine salar.

Daha fazlası için
See Less
Karaciğer Hastalığı hakkında
  • Karaciğer hastalığı nedir?

    Karaciğer hastalığı hem nedeni hem de karaciğer üzerine etkisiyle sınıflandırılmaktadır. Nedenleri arasında enfeksiyon, yaralanma, ilaçlar ve toksik maddelere maruz kalma, bir otoimmün süreç veya demir ve bakır gibi zararlı maddelerin birikim ve oluşumuna yol açan bir genetik kusur sayılabilir. Etkileri ise iltihaplanma, nedbeleşme, tıkanmalar, pıhtılaşma anormallikleri ve karaciğer yetmezliğini içerebilir. Aşağıdaki tablo bazı karaciğer hastalığı tiplerini özetlemektedir. Bağlantılar çeşitli tiplerine ilişkin daha fazla bilgiye sizi ulaştırabilir.

    Karaciğer hastalığının tipi

    Tanımı

    Nedenler/Hastalıklara ait Örnekler

    Akut karaciğer yetmezliği

    Karaciğer fonksiyonlarında hızlı azalma

    İlaçlar, toksinler, çeşitli karaciğer hastalıkları

    Otoimmün süreçler

    Vücut kendine karşı uygun olmayan bağışıklık yanıtı oluşturur ve bazen kendi karaciğer dokusuna karşı antikorlar geliştirir.

    PBC (Birincil biliyer siroz), PSC (Birincil sklerozan kolanjit), Otoimmün hepatit

    Budd-Chiari sendromu

    Kan pıhtıları karaciğerden kan akışını engeller. Asit, karaciğer büyümesi, sarılık ve karın ağrısı gibi hastalık belirtileri gelişebilmektedir.

    Aşırı pıhtılaşmaya neden olan (hiperkoagülabilite) bozukluklar, karaciğer yaralanması, kanser, parazit enfeksiyonu

    Siroz

    Karaciğer dokusunun nedbeleşmesi karaciğer fonksiyonlarında azalmaya yol açmaktadır.

    Çeşitli hastalıklar neden olabilmekle birlikte genellikle kronik hepatit, alkolizm veya kronik safra kanalı tıkanıklığı sonucu oluşmaktadır.

    Genetik

    Genlerdeki değişimler (mutasyonlar) karaciğer hasarı ve hastalığına yol açabilmektedir. Oldukça seyrek görülen hastalıklardır.

    Hemokromatoz, Alfa-1 antitripsin eksikliği, Wilson hastalığı

    Hepatit

    Akut veya kronik karaciğer iltihaplanması

    Virüsler, aşırı alkol kullanımı, ilaçlar, toksinler, otoimmün bozukluklar, alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer hastalığı (NAFLD)

    Enfeksiyonlar

    Bazı enfeksiyonlar değişik derecelerde karaciğer hasarına ve safra yollarının tıkanmasına neden olabilmektedir.

    Viral hepatit, parazit enfeksiyonu

    Karaciğer kanseri

    Karaciğerden kaynaklanan kanser

    Siroz ve kronik hepatitte risk artmıştır. Hepatoselüler karsinom (HCC) en sık görülen birincil karaciğer tümörüdür.

    Safra kanalları tıkanıklığı

    Safra kanallarının tam veya kısmi tıkanıklığı

    Tümörler, safra taşları, iltihaplanma, travma

     

  • Belirtiler ve Bulgular

    Başlangıçta karaciğer hastalığı herhangi bir belirtiye neden olmamakta veya hastalık belirtileri güçsüzlük ve enerji kaybı gibi belli belirsiz olmaktadır. Akut karaciğer hastalığında en çok iştahsızlık, bulantı, kusma, koyu renkli idrar  ve ishalle birlikte sarı ten ve sarı göz rengi (sarılık), koyu renkli idrar ve yumuşak dışkılama en sık görülen hastalık belirtileridir. Kronik karaciğer hastalığı bulguları sarılık, koyu renkli idrar, karın şişliği (asite bağlı), kaşıntılar, açıklanamayan kilo kaybı veya alımını içerebilir. Hastalık ileri evreye ulaşana kadar bu hastalık belirtileri ortaya çıkmayabilir.

  • Testler

    Laboratuvar testleri 
    Karaciğer hastalığını için yapılan testlerin hedefleri karaciğer hasarını araştırmak ve belirlemek, şiddet derecesini değerlendirmek, nedenini tanımlamak ve bir süre karaciğerin durumunu izlemektir. Hiç belirti vermeksizin veya az sayıda belirtiyle önemli karaciğer hasarı oluşabildiğinden tarama ve erken tanı önemlidir. Karaciğer hastalığının nedenini tanımak tedavinin yönlendirilmesine yardımcı olmaktadır.  Karaciğer sıklıkla yaralanmaları onarma ve iltihaplanmayı geçirme yetisine sahip olmasına rağmen safra yollarında tıkanmaya neden olan ve/veya siroza yol açan durumlar kalıcı ve ilerleyici karaciğer hasarına sebep olabilmektedir. Karaciğerin durumunun bir süre izlenmesi karaciğer fonksiyonlarını korumak için önlemler alınmasına zaman tanır.

    Tarama, tespit ve izlem  

    KMP ( Kapsamlı Metabolik Panel )de genel sağlık tarama testlerinin bir bölümü olarak rutin bazı testler uygulanır. Esasen bir karaciğer hasarına bağlanabilen belirtiler oluştuğunda veya karaciğer hastalığı geliştirme riski varsa bir karaciğer paneli bağlamında aynı karaciğer testleri istenebilir. Bu testler karaciğer hasarı olduğu zaman anormalleşen spesifik enzimleri, bilirubini veya protein düzeylerini de ölçmektedir. Karaciğer hastasını takip için bireysel olarak bilirubin benzeri testler de istenebilir. Karaciğer testlerinden herhangi birinin anormalliği, doktorun kuşkulandığı karaciğer hastalığını (hastalıklarını) hedefleyen tanısal testlerin kullanımı ve ek değerlendirme gerekliliğine işaret eder. Tarama ve tanı testleri:

    • Alanin aminotransferaz (ALT) – başlıca karaciğerde saptanan enzim olup hepatiti saptayan en iyi testtir.
    • Alkalen fosfataz (ALP) – safra kanallarıyla ilişkili ve safra kanalları tıkandığında sıklıkla artan enzim
    • Aspartat aminotransferaz (AST) – karaciğerde, özellikle kalp ve diğer kaslar gibi birkaç başka yerde daha bulunan bir enzim
    • Gama-glutamil transferaz (GGT) – başlıca karaciğerde bulunan enzim olup  karaciğer fonksiyonlarındaki değişiklere çok duyarlıdır.
    • Total bilirubin – kandaki bilirubinin tümünü ölçer; birçok karaciğer hastalığında yükselmektedir.
    • Direkt bilirubin – karaciğerde konjüge (başka bir bileşikle kombine) bilirubin formunu ölçer 
    • Albumin – karaciğerde üretilen başlıca proteini ölçer; karaciğerin bu proteini ne kadar iyi derecede ürettiğini belirler.
    • Total Protein – kanda bulunan albumin ve enfeksiyonlarla savaşmada yardımcı olan antikorlar dahil olmak üzere tüm diğer proteinleri ölçer (antikorlar karaciğerde imal edilmezler).

    Tanı ve İzlem
    Karaciğer işlev bozukluğunun nedenini tanımaya yardımcı olmak için başka testler de istenebilir. Bu testlerin bir bölümü hastalığın durumunu ve/veya tedavinin etkinliğini izlemek için kullanılır. Bu testler aşağıdakileri içerebilir:

    Spesifik karaciğer hastalığı tiplerinde kullanılan laboratuvar testleri hakkında daha fazla bilgi için Gözden geçirme (Overview) sayfasındaki Tabloda bulunan bağlantılara bakınız.

    Laboratuvar testleri dışındaki tetkikler

    • Ultrasonografi
    • BT (bilgisayarlı tomografi ) taraması
    • MRG (manyetik rezonans görüntüleme )
    • MRCP (manyetik rezonans kolanjiyopankreatografi)
    • PTC (perkütan transhepatik kolanjiyogram)
    • ERCP (endoskopik retrograt kolanjiyopankreatografi)
  • Tedavi

    Karaciğer hastalığında en önemli tedavi korunmadır. Hepatit A ve B için aşılar mevcuttur. Birçok  hepatit olgusu  yayılmalarına yol açan risk faktörlerinden kaçınmakla önlenebilir. Karaciğer iltihaplanması zamanla geçebilmesine rağmen karaciğer hasarı kalıcı hale gelebilmektedir. Karaciğer hastalığının tedavisi geri kalan karaciğer fonksiyonlarını koruma ve desteklemeyi, daha fazla hasar ve komplikasyonların oluşmasını önlemeyi ve hasarın altta yatan nedenini ele almayı içerir. Spesifik ilaçlardan cerrahiye ve ağır olgularda karaciğer nakline kadar değişik tedaviler uygulanabilir. Karaciğer hastalığı tanısı konanlar sıklıkla uzun süreli izleme gerek duyacaklardır. Bu hastalar rahatsızlıkları için en iyi tedavi seçeneklerini belirleme amacıyla doktorlarıyla konuşmalıdırlar.

Makale kaynakları

DİKKAT : Bu makale burada alıntılanan kaynaklarla birlikte Lab Tests Online Editörler İnceleme Kurulunun  toplu deneyimlerine dayanmaktadır.  Bu makale belli aralıklarla Editörler Kurulu tarafından gözden geçirilmekte olup  inceleme sonucu güncelleştirilebilmektedir. Alıntı yapılan her yeni kaynak listeye eklenecek ve kullanılmış orijinal kaynaklardan ayırt edilecektir.

Bu Derlemede Kullanılmış Kaynaklar

 (Güncelleştirilme tarihi:  28 Eylül 2007). The Progression of Liver Disease. American Liver Foundation [On-line bilgiler].  http://www.liverfoundation.org/education/info/progression/ through http://www.liverfoundation.org.  İnternete giriş tarihi: Aralık 2009.

Mayo Clinic Staff (18 Nisan 2009). Liver Problems. MayoClinic.com [On-line bilgiler].  http://www.mayoclinic.com/health/liver-problems/DS01133/METHOD=print http://www.mayoclinic.com.  İnternete giriş tarihi: Aralık  2009.

Herrine, S. (Gözden geçirilme  tarihi:  tarihi: Temmuz 2009). Approach to the Patient with Liver Disease, Introduction. Merck Manual for Healthcare Professionals [On-line bilgiler].  http://www.merck.com/mmpe/sec03/ch022/ch022a.html http://www.merck.com.  İnternete giriş tarihi: Aralık 2009.

Calvaruso, V. and Craxi, A. (22 Ekim 2009). Implication of Normal Liver Enzymes in Liver Disease. Medscape from J Viral Hepat. 2009;16(8):529-536. [On-line bilgiler].  http://www.medscape.com/viewarticle/709156 http://www.medscape.com.  İnternete giriş tarihi: Aralık 2009.

Wolf, D. (Güncelleştirilme tarihi: : 15 Aralık  2009). Cirrhosis. Medscape [On-line bilgiler].  http://emedicine.medscape.com/article/185856-overview http://emedicine.medscape.com.  İnternete giriş tarihi: Aralık 2009.

Pyrsopoulos, N. and Reddy, K. R. (Güncelleştirilme tarihi:  22 Eylül 2008). Primary Biliary Cirrhosis. eMedicine [On-line bilgiler]. http://emedicine.medscape.com/article/171117-overview through http://emedicine.medscape.com.  İnternete giriş tarihi: December 2009.

Bonheur, J. and Ells, P. (Güncelleştirilme tarihi: 29 Ağustos  2009). Biliary Obstruction. eMedicine [On-line bilgiler]. http://emedicine.medscape.com/article/187001-overview through http://emedicine.medscape.com.  İnternete giriş tarihi: Aralık  2009.

Grenache, D. et. al. (Güncelleştirilme tarihi: Kasım 2009). Liver Disease Evaluation. ARUP Consult [On-line bilgiler]. http://www.arupconsult.com/Topics/LiverDzEval.html through http://www.arupconsult.com.  İnternete giriş tarihi: Aralık 2009.

Pagana, K. D. & Pagana, T. J. (© 2007). Mosby's Diagnostic and Laboratory Test Reference 8th Edition: Mosby, Inc., Saint Louis, MO. Pp 606-609.

Clarke, W. and Dufour, D. R., Editors (© 2006). Contemporary Practice in Clinical Chemistry: AACC Press, Washington, DC. Pp 269-279.

Kasper DL, Braunwald E, Fauci AS, Hauser SL, Longo DL, Jameson JL eds, (2005). Harrison's Principles of Internal Medicine, 16th Edition, McGraw Hill, Pp 1808-1813.

Henry's Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 21st ed. McPherson R, Pincus M, eds. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier: 2007, Pp 265, 267, 274-276.

Önceki derlemelerde kullanılmış kaynaklar

Thomas, Clayton L., Editor (1997). Taber's Cyclopedic Medical Dictionary. F.A. Davis Company, Philadelphia, PA [18th Edition].

Pagana, Kathleen D. & Pagana, Timothy J. (2001). Mosby's Diagnostic and Laboratory Test Reference 5th Edition: Mosby, Inc., Saint Louis, MO.

ALF (2001). Your Liver, A Vital Organ. American Liver Foundation [On-line bilgiler]. http://www.liverfoundation.org.

Worman, H., (23 Ağustos 2001). Diseases of the Liver. Columbia University.  http://cpmcnet.columbia.edu/dept/gi/disliv.htmlhttp://cpmcnet.columbia.edu.

Bacon, B., Hemochromatosis. Carey, W., & Melnyk, C., Viral Liver Disease. Hacker, J., et. al., Alcoholic Liver Disease. American College of Gastroenterology [On-line hasta bilgilendirme formu].  http://www.acg.gi.org/acg-dev/patientinfo/frame_giproblems.html http://www.acg.gi.org.

MedicineNet.com: Liver Overview.  http://www.focusonliver.com/script/main/hp.asp through http://www.focusonliver.com.

Vierling, J. ( En sonuncu editör derlemesi: 21 Ağustos 2001) Primary Biliary Cirrhosis (PBC), part 1. MedicineNet.com [On-line bilgiler].  http://www.focusondigestion.com/script/main/Art.asp?li=MNI&ArticleKey=1934&page=2 http://www.focusonliver.com.

(En sonuncu editör derlemesi: 12 Mart 1999). Primary Sclerosing Cholangitis. MedicineNet.com [On-line bilgiler].  http://www.focusondigestion.com/script/main/art.asp?articlekey=8572&rd=1 http://www.focusondigestion.com.

(Gözden geçirilme tarihi: 19 Ocak 2006). Viral Hepatitis A Fact Sheet. CDC, National Center for Infectious Diseases [On-line bilgiler].  http://www.cdc.gov/ncidod/diseases/hepatitis/a/fact.htm http://www.cdc.gov.

(Gözden geçirilme tarihi: 19 Ocak 2006). Hepatitis B Frequently Asked Questions. National Center for Infectious Diseases [On-line bilgiler].  http://www.cdc.gov/ncidod/diseases/hepatitis/b/faqb.htm http://www.cdc.gov.

(© 2002-2003) What are the Diseases that Affect the Liver? American Liver Foundation [On-line bilgiler]. http://www.liverfoundation.org.

(Gözden geçirilme tarihi: 9 Şubat 2006) American Cancer Society, What is Liver Cancer. American Cancer Society [On-line bilgiler]. http://www.cancer.org.

(Güncelleştirilme tarihi: 25 Ocak 2006). NINDS Reye's Syndrome Information Page. National Institute of Neurological Disorders and Stroke [On-line bilgiler].  http://www.ninds.nih.gov/disorders/reyes_syndrome/reyes_syndrome.htm through http://www.ninds.nih.gov.

(Güncelleştirilme tarihi: 25 Ocak 2006). NINDS Wilson's Disease Information Page. National Institute of Neurological Disorders and Stroke [On-line bilgiler].  http://www.ninds.nih.gov/disorders/wilsons/wilsons.htm http://www.ninds.nih.gov.

(Gözden geçirilme tarihi: Ağustos 2005). Cirrhosis and Portal Hypertension. Familydoctor.org [On-line bilgiler].  http://familydoctor.org/188.xml http://familydoctor.org.

Daha fazlası için
See Less