Pankreatit hastalığı pankreasın akut veya kronik hastalığıdır. Akut ataklar sıklıkla karnın üst bölümünden sırta yayılan ve hafif pankreas şişmesinden, yaşamı tehdit edici organ yetmezliğine uzanan etkilere neden olabilmektedir. Kronik pankreatit bir dizi akut atağı içeren ilerleyici bir durumdur. Bu ataklar aralıklı veya sürekli ağrıya neden olabildikleri gibi pankreas dokularının kalıcı hasarına yol açabilmektedirler.
Pankreas, karın boşluğunun derinliklerinde yerleşik dar ve düz bir organdır. İnce bağırsaklardaki yağlar, proteinler, karbonhidratları sindirime yardımcı olan güçlü enzimleri ve mide asitlerini nötralize etmeye yardımcı olan bikarbonatı üreten egzokrin dokulardan ibaret bir organdır. Ayrıca, vücudun hücrelerine glukozun taşınması için yaşamsal önemdeki insülin ve glukagon hormonlarını üreten endokrin doku “adacıklarına” da sahiptir.
Normalde pankreasın sindirici enzimlerinin çoğu aktif olmayan formda üretilip onikiparmak bağırsağına salınırlar. Pankreatit mekanizmaları iyice anlaşılmamış olmasına rağmen pankreatit atakları sırasında bu enzimlerin onikiparmak bağırsağına ulaşması engellenmekte, bu enzimler pankreas içindeyken aktifleştirilmekte, pankreası sindirmeye ve yok etmeye başlamaktadırlar.
Pankreatit kadınlardan çok erkeklerde oluşmakta, alkolizm ve safra kesesi hastalığıyla (safra kanalını ve pankreas kanalının onikiparmak bağırsağına birleştiği yeri tıkayarak) ilişkili oldukları ve bu durumlarda şiddetlendiği bilinmektedir. Bu iki durum akut pankreatit ataklarının yaklaşık % 80’inden sorumlu olup başlıca kronik pankreatitte rol oynamaktadırlar. Olguların başka bir % 10’unda neden idiyopatik, geri kalan % 10’unda ise aşağıdaki durumlara bağlıdır:
- Valproik asit ve östrojen benzeri ilaçlar
- Kabakulak, Epstein-Barr, hepatit A ve B gibi viral enfeksiyonlar
- Hipertrigliseridemi, hiperparatiroidi veya hiperkalsemi
- Kistik fibroz
- Çocuklarda Reye sendromu
- Pankreas kanseri
- Pankreas bölgesinde cerrahi (safra kanalı cerrahisi gibi) veya travma